Làng nghề dệt Hồi Quan
Về thăm chốn Kinh Bắc xưa, Trại Cá nhớ như in những ký ức lần đầu đến làng Hồi Quan thăm cụ Phan Thị Ý - người duy nhất còn giữ chiếc khung cửi khổ nhỏ tại làng.
Tìm đến ngôi làng có tuổi đời hàng trăm năm, nay làng Hồi Quan mang một diện mạo mới với con đường nhựa rộng rãi, thoáng mát. Chúng tôi đi ngang qua chợ làng ở giữa trung tâm, nơi đây chỉ toàn những vật dụng thông thường, hỏi ra mới biết bây giờ không còn mấy ai giữ nghề dệt vải trong làng nữa. Thật may mắn, chúng tôi đã hỏi thăm để tìm đến nhà cụ Phan Thị Ý - người duy nhất còn giữ chiếc khung cửi khổ nhỏ theo đúng truyền thống của làng.
Khi chúng tôi đến, cụ Ý đang gói bánh tro nhân ngày tết Hàn Thực. Do tuổi đã cao, cụ không nghe rõ lời chúng tôi nói nữa. Nhưng ngay khi nhắc đến khung cửi thì cụ hiểu ngay, vì trước đó cũng có nhiều nhà báo đến để xin được phỏng vấn và quay phim tư liệu về nghề dệt cổ ở Hồi Quan.
Cụ đưa chúng tôi vào phòng trong nơi đặt khung cửi. Chiếc khung cửi đến nay vẫn hoạt động được và cụ vẫn dệt lúc rảnh rỗi. Cụ tâm sự rằng, các con không cho cụ làm nữa vì mong cụ nghỉ ngơi nhưng chơi không cũng chán và nhớ tiếng canh cửi nên đôi khi cụ vẫn làm.
Vì tai của cụ đã kém nên chúng tôi chọn cách yên lặng lắng nghe những tâm sự của cụ Ý về chuyện đời, chuyện nghề. Vừa kể cụ vừa dệt lụa cho chúng tôi xem, động tác chậm rãi theo câu chuyện hòa lẫn với tiếng kẽo kẹt của khung cửi. Từng sợi vải được cụ nhào với cơm, rồi mới căng trên khung cửi. Khi dệt ra, vải trông hơi giống vải xô nhưng cứng và chắc hơn, dù cụ Ý nói loại vải này chỉ để làm đậu phụ thôi nhưng chúng tôi vẫn ngỏ ý được mua lại vì thành phẩm mang một nét đẹp thô mộc rất riêng.
Tôi đã mua được 1 xấp vải của cụ Ý, và xấp vải này cũng đã được tôi dành tặng cho anh Phương Giò (họa sỹ Nguyễn Đức Phương), anh rất vui khi được nhận tấm vải thô từ tay người thợ cao tuổi làng Hồi Quan do tôi mang về.
Cùng trong chuyến thăm, chúng tôi cũng qua thăm 1 nhà hiện vẫn giữ nghề dệt nhưng chỉ có các khung cửi chạy mô tơ. Khi nói chuyện với chị chủ nhà, chị đã giải thích rằng đây là các khung cửi xưa nhưng nay được lắp mô tơ tăng năng suất. Các sản phẩm chủ yếu chị sản xuất là vải xô làm khăn sơ sinh hoặc làm băng gạc bệnh viện. Ngoài ra, chị còn có một số xưởng dệt mành tre cũ nay đã cải tiến để trở thành khung dệt tăm tre…
